Boże Narodzenie to magiczny czas, z którym wiąże się długa lista pięknych świątecznych tradycji. Mogą one nieco różnić się w zależności od części kraju, jednak większość z nich jest kultywowana przez wszystkich katolików. Jakie są najpopularniejsze zwyczaje bożonarodzeniowe?
Święta Bożego Narodzenia to magiczny czas, na który wiele osób czeka z niecierpliwością przez cały rok. Co sprawia, że są tak wyjątkowe? Niewątpliwie tradycje świąteczne, które są pielęgnowane również w okresie poprzedzającym ten ważny czas. Same przygotowania do Bożego Narodzenia wiążą się z niezwykłymi przeżyciami oraz zwyczajami, które nadają świętom magii. Każdy z regionów Polski ma własne ludowe tradycje, które są niepowtarzalne i przekazywane z pokolenia na pokolenie. Poznaj najpopularniejsze zwyczaje i tradycje związane z obchodami Bożego Narodzenia w naszym kraju.
W tradycji kościelnej liturgii czas poprzedzający święta Bożego Narodzenia jest niezwykle ważny. Czterotygodniowy okres oczekiwania nazywany jest adwentem. Poświęcony jest Najświętszej Marii Pannie, ku której czci odprawiane są msze – roraty. Adwent to również idealny moment na pieczenie świątecznych pierników i wysyłanie kartek świątecznych. Szczególnie ważnym dniem dla dzieci jest 6 grudnia, czyli mikołajki. Najbliżsi obdarowują się wtedy drobnymi prezentami, które zgodnie z wierzeniami święty Mikołaj ma zostawiać w nocy z 5 na 6 grudnia w ustawionych przy drzwiach lub na parapecie butach. W niektórych regionach Polski upominki znajdowane są pod poduszką.
Tradycje wigilijne i bożonarodzeniowe
W tradycji chrześcijańskiej Wigilia rozpoczyna się wraz z pojawieniem się na niebie pierwszej gwiazdki, będącej symbolem gwiazdy betlejemskiej, która świeciła w noc narodzin Jezusa. Najważniejszym momentem rozpoczynającym wieczerzę jest wspólne łamanie się opłatkiem i składanie sobie życzeń. To jedna z piękniejszych tradycji polskich, niespotykana w innych kulturach. Podczas Wigilii równie istotny jest stół i jego dekoracja. W większości regionów pod obrus wkłada się sianko. Polska tradycja bożonarodzeniowa nakazuje, by na stole wigilijnym pojawiło się jedno dodatkowe nakrycie dla osoby samotnej lub wędrowca, który przypadkiem może zapukać do naszych drzwi. Po wieczerzy wszyscy biesiadnicy udają do kościoła na odprawianą w nocy pasterkę. Tradycyjnie odbywa się ona o północy, jednak wiele świątyń przesunęło świąteczną mszę na wcześniejszą godzinę, np. na 22.00. Pasterka powstała jako upamiętnienie momentu przybycia pasterzy do Betlejem, w którym urodził się Jezus. Nieodłączną częścią Wigilii jest otwieranie prezentów, które stanowi ukoronowanie wieczoru i odbywa się po zakończonej kolacji. To zwyczaj, który szczególnie cieszy najmłodszych czekających na podarunki od świętego Mikołaja. Według niektórych tradycji regionalnych po zakończonej wieczerzy nie należy sprzątać ze stołu. Przykładowo, na Podlasiu wierzy się, że pozostawione na stole resztki wigilijnej kolacji stają się strawą dla duchów bliskich, którzy odwiedzają dom w nocy.
Ważną częścią Wigilii i całego okresu Bożego Narodzenia jest kolędowanie. Polska tradycja ma w swoim zbiorze wiele pięknych kolęd, których powstanie datowane jest na okres oświecenia („Bóg się rodzi”), a nawet średniowiecza („Wśród nocnej ciszy”). Zgodnie z wierzeniami wspólne kolędowanie ma przynieść błogosławieństwo i szczęście mieszkańcom domu. W polskiej tradycji śpiewanie świątecznych pieśni wiąże się z odwiedzaniem pobliskich domostw w celu wspólnego kolędowania.
Od czasów średniowiecza istnieje również zwyczaj tworzenia szopek. Początkowo znajdowały się one tylko w kościołach, jednak z czasem zaczęły się pojawiać też w prywatnych domach. Od XIX wieku powstają regionalne interpretacje szopek.
W zależności od regionu potrawy wigilijne mogą się od siebie różnić, jednak na każdym polskim stole, zgodnie z tradycją, powinno się znaleźć 12 potraw. Spróbowanie każdej z nich zapewni szczęście i pomyślność w nadchodzącym nowym roku. Do najpopularniejszych potraw wigilijnych należą:
barszcz z uszkami,
zupa grzybowa,
zupa rybna,
ryby w różnej postaci (smażone, pieczone, wędzone, marynowane),
kapusta z grochem i grzybami,
pierogi z kapustą i grzybami,
kutia,
łazanki,
kulebiak.
Według polskiej tradycji potrawy wigilijne powinny być bezmięsne i postne. Niewskazane jest picie alkoholu, chociaż w niektórych regionach dopuszcza się serwowanie czerwonego wina. Wigilia jest dniem postnym, dlatego podczas wieczerzy nie podaje się również ciast i deserów. Potrawy powinny być proste i skromne. Słodkie wypieki, pieczone mięsa i mocniejszy alkohol dozwolone są natomiast od pierwszego dnia świąt, wraz z nastaniem Bożego Narodzenia.
